Στα Λημέρια των Κλεφτών και των Αρματωλών.

Κείμενο: Κώστας Μανούσος
Φωτογραφίες: Από τους συμμετέχοντες

    Μια εβδομάδα πριν την υλοποίηση της μονοήμερης μοτοεκδρομής που θα διαβάσετε παρακάτω, συνδυασμοί προορισμών και διαδρομών είχαν κάνει το ελάχιστο ακόμη μυαλό που διαθέτω, κουρκούτι. Με δεδομένα την αρχή και το τέλος της εκδρομής, την υπέροχη Μεσσηνιακή πρωτεύουσα και το γεγονός πως επρόκειτο για μονοήμερη, ξεκίνησα να τα βάζω σε μια σειρά.

Δύο ημέρες μου πήρε για να σχηματίσω και να οργανώσω την εκδρομή, συν ένα μικρό PDF για τα μέρη που θα επισκεφτούμε (είναι κάτι που κάνω τελευταία), επειδή καλό είναι να ξέρουμε την ιστορία πίσω από αυτό που βλέπουμε. 

Εξώφυλλο PDF

Τον παραπάνω σχεδιασμό μοιράστηκα με φίλους που προσκάλεσα σε ομάδα στο messenger, για να συμμετάσχουν στην εκδρομή. Εκεί κανονίστηκε η τοποθεσία, η ώρα αναχώρησης και οι επιπλέον λεπτομέρειες.

Οι μέρες πέρασαν και την Κυριακή 9 Μαΐου συναντηθήκαμε σε κατάστημα take away που βρίσκεται στην έξοδο της πόλης. Η παρέα αποτελούνταν από τον Μαρίνο με Fazer 600, τον Πέτρο με Crossrunner 800, που ήρθε από την Αθήνα για την εκδρομή, την Άντζελα με Tracer 900, τον Γιάννη και τη Βίκυ με Beverly 300 και εγώ με το Medley της Βίκυς, που είχε την καλοσύνη να μου το παραχωρήσει για την εκδρομή.

Μαρίνος και Πέτρος.

Βίκυ, Γιάννης, Άντζελα και εγώ.

Λίγο μετά τις 09:30 ξεκίνησε η εκδρομή μας για τα λημέρια των κλεφτών και των αρματολών του ΄21. Στην διαδρομή για τον πρώτο μας προορισμό, μπήκαμε στην Νέα Εθνική Οδό από τον κόμβο της Τσακώνας μέχρι και τα πλευρικά διόδια Παραδείσιων, για να κερδίσουμε λίγο χρόνο, πράγμα που θα κάναμε ούτως ή άλλως αφού η Παλαιά Εθνική ήταν κλειστή λόγω αγώνα ανάβασης αυτοκινήτων.

Καλαμάτα προς αρχαία Γόρτυνα.

Το Medley φοράει μεγάλη ζελατίνα και αυτό είχε αντίκτυπο στην οδήγηση στην εθνική οδό και στην κατανάλωση. Τα πράγματα ήταν σαφώς καλύτερα στο επαρχιακό δίκτυο και θα ήταν ακόμα καλύτερα αν είχα αφαιρέσει την ζελατίνα.

Στην αρχαία Γόρτυνα, τον πρώτο μας προορισμό, φτάσαμε στις 11:15, αφού πρώτα κάναμε μια σύντομη στάση στο πέτρινο γεφύρι της Καρύταινας.

Παλαιό γεφύρι Καρύταινας. (Λήψη φωτογραφίας από την νέα γέφυρα)

Μπορεί η αρχαία Γόρτυνα να μην συνδέεται ιστορικά με το 1821, ήταν όμως εγγύς της δεύτερης μας στάσης.

    Η Γόρτυνα ήταν αρχαία πόλη των Αρκάδων στις όχθες του Λούσιου ποταμού και χάρη στις ανασκαφές της γαλλικής αρχαιολογικής σχολής των Αθηνών το 1941 μπορέσαμε σήμερα να την επισκεφτούμε.

Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, η πόλη οικίστηκε και πήρε το όνομα της από τον Γόρτυνο. Ο Παυσανίας την αναφέρει στις πόλεις που εποίκισαν την νέα πόλη, την Μεγαλόπολη. Την εποχή που πέρασε από εκεί ο Παυσανίας την αναφέρει κώμη, που σημαίνει ότι δεν εγκαταλείφθηκε εντελώς όπως οι περισσότερες πόλεις που εποίκησαν την Μεγαλόπολη, αλλά συνέχισε να κατοικείται. Σύγχρονες έρευνες δείχνουν ότι στην πόλη είχε εγκατασταθεί μακεδονική φρουρά και τείχη κτισμένα από τους Μακεδόνες.

Η συνήθεια δεν κόβεται. Κάτω αριστερά βλέπετε τον καπετάνιο με τον ύπαρχο να επιθεωρούν την "γέφυρα".

Σύμφωνα με τον Πλάτωνα η Γόρτυνα ίδρυσε και εποίκησε την Γόρτυνα στην Κρήτη. Η είσοδος για τον αρχαιολογικό χώρο είναι ελεύθερη.

Λίγα μέτρα πιο μακριά από τον αρχαιολογικό χώρο υπάρχει η εκκλησία του Αγίου Ανδρέα του 14ου αιώνα κτισμένη πάνω σε ερείπια ειδωλολατρικού Ιερού, αφού είχε μεσολαβήσει ναός Ρωμαϊκής εποχής.

    

    Μετά τις απαραίτητες φωτογραφίες συνεχίσαμε για την Μόνη Αγίου Ιωάννου Προδρόμου, που βρίσκεται 4χλμ βορειότερα. Ο δρόμος μέχρι το πάρκινγκ της μονής βρίσκεται σε κακή κατάσταση, με το χειρότερό του κομμάτι να εντοπίζεται έως την διασταύρωση για την μονή. Ο Μαρίνος δεν ακολούθησε στην μονή, καθώς την είχε ξανά επισκεφθεί στο πρόσφατο παρελθόν και συνέχισε για τη Στεμνίτσα όπου και μας περίμενε.

Από αρχαία Γόρτυνα προς Ιερά Μονή Αγίου Ιωάννου Προδρόμου
Μπλε: Καλή κατάσταση                Κόκκινο: κακή κατάσταση                             Κίτρινο: πεζοπορία

Στον χώρο στάθμευσης κάποιοι από εμάς άλλαξαν παπούτσια και άλλοι έβγαλαν τις κορντούρες, καθώς είχαμε να περπατήσουμε 800 μέτρα σε μονοπάτι μέχρι τη μονή. Στην αρχή του μονοπατιού βρίσκεται ο Ιερός Ναός Μεταμόρφωσης του Σωτήρος με το υπέροχο μπαλκόνι του να έχει θέα στο φαράγγι, τον Λούσιο ποταμό και προς τα βόρεια την Δημητσάνα.

Το μονοπάτι σε κάποιο σημείο του συναντά ένα άλλο, αυτό που ξεκινά από την αρχαία Γόρτυνα μέχρι τη Μονή Αγίου Ιωάννου Προδρόμου και από εκεί συνεχίζει για την Μονή Παναγίας Φιλοσόφου.

Πλησιάζοντας την Μονή, ένιωσα θαυμασμό έτσι όπως την έβλεπα από κάτω να αιωρείται στο κενό. Στην κυριολεξία σου δίνεται η εντύπωση πως στηρίζεται μόνο στα ξύλα που βλέπεις κοντραρισμένα και μπηγμένα στο βράχο. Ακόμη όμως πιο εντυπωσιακή είναι η ιστορία της μονής που είναι μακρά και πολυτάραχη.

Η μονή βρίσκεται 14χλμ. νότια της Δημητσάνας και 9χλμ. νοτιοδυτικά της Στεμνίτσας και είναι κτισμένη στη ρίζα ενός κατακόρυφου βράχου. Το υψόμετρο της μονής είναι 500 περίπου μέτρα και βρίσκεται 200 περίπου μέτρα πιο πάνω από την κοίτη του Λoύσιoυ.

Η ακριβής χρovoλoγία ιδρύσεως της μονής παραμένει αδιευκρίνιστη. Κάποιοι λένε τον 12o αιώνα στηριζόμενοι στην παράδοση και άλλοι στα τέλη περίπου του 16oυ αιώνα μετά από ιστορική έρευνα.

Για τα κορίτσια υπάρχουν φούστες αριστερά στον προαύλιο χώρο.

Η προσφορά της μονής στov αγώνα του ‘21 ήταν μεγάλη και σημαντική. Ήταν το οχυρό καταφύγιο, όχι μόνο των αμάχων, αλλά και των οικογενειών αρκετών αρχηγών του αγώνα, όπως του Κoλoκoτρώvη, του Πλαπoύτα κ.α.

Το 1970 έγινε o ηλεκτροφωτισμός της, ενώ το ίδιο έτος αvoικoδoμήθηκε o ναός της Μεταμορφώσεως στο τέρμα του δρόμου.

Εντός υπάρχει κέρασμα καφέ, λουκούμι και κουλουράκια.

Η μονή είναι ανοιχτή από 08:00 έως τις 13:00 και ανοίγει πάλι στις 17:00 έως 19:45.

Περισσότερα για την ιστορία της Μονής:

https://www.gtp.gr/TDirectoryDetails.asp?id=17337&lng=1

    Φεύγοντας από την μονή για το πάρκινγκ αναρωτηθήκαμε πόσους καφέδες να είχε πιει ο Μαρίνος στη Στεμνίτσα περιμένοντάς μας, αφού περάσαμε περισσότερη ώρα από ότι υπολογίζαμε στη Μονή. Μετά από ένα τέταρτο οδήγησης φτάσαμε στην Στεμνίτσα όπου η παρέα ξανάσμιξε.

-Αμάν ρε παιδιά 10 καφέδες έχω πιεί!

Η Στεμνίτσα βρίσκεται σε υψόμετρο 1083 μέτρων, είναι χαρακτηρισμένη ως παραδοσιακός οικισμός και κατά τη διάρκεια της Αρχαιότητας ήταν γνωστή ως Υψούς. Είναι άγνωστο πότε ακριβώς μετονομάστηκε σε Στεμνίτσα αλλά εικάζεται ότι έγινε τον 7ο αιώνα μ.Χ., μετά την εποίκιση των περιοχών από Σλάβους, καθώς Στεμνίτσα σημαίνει τόπος δασώδης και σκιερός στα σλαβικά.

Το καμπαναριό - ρολόι στην πλατεία της Α' Πελοποννησιακής Γερουσίας

Στην επανάσταση του '21 έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο. Από τη Στεμνίτσα καταγόταν ο Κωνσταντίνος Αλεξανδρόπουλος, που ορίστηκε "αρχιστράτηγος" με το όνομα "Κωνσταντίνος Υψηλάντης". Επίσης χρησίμευσε ως έδρα του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, που την αποκαλούσε "Χωροπούλα του Μοριά". Λόγω του ρόλου της στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα διατέλεσε έδρα της πρώτης Πελοποννησιακής Γερουσίας και πρώτη άτυπη πρωτεύουσα του επαναστατημένου Ελληνικού έθνους για έναν μήνα.

Λόγω του δύσβατου εδάφους της περιοχής, ο κόσμος στράφηκε προς το εμπόριο και την αργυροχρυσοχοΐα. Στη Στεμνίτσα υπάρχει και η σχολή Αργυροχρυσοχοΐας του Δ.ΙΕΚ Στεμνίτσας.

    Είχε μεσημεριάσει για τα καλά όταν αποφασίσαμε να συνεχίσουμε για την επόμενή μας στάση, το Λιμποβίσι. Η διαδρομή μέχρι εκεί είναι από τις πιο όμορφες στην Αρκαδία, ανάμεσα σε πυκνή βλάστηση και τοπία που δεν έχουν να ζηλέψουν τίποτα από τις Άλπεις, αν εξαιρέσεις τους δρόμους, άντε και μερικά σκουπιδάκια.

Διαδρομή από Στεμνίτσα προς Λιμποβίσι.

Σε αυτές τις διαδρομές το μικρό σκούτερ δεν υστερούσε κάπου, έτσι δεν κούρασα και τους υπολοίπους που ακολουθούσαν το ρυθμό μου.

    Το Λιμποβίσι είναι εγκαταλελειμμένο χωριό του Νομού Αρκαδίας στα 1200 μέτρα υψόμετρο και απέχει 30 χιλιόμετρα από την Τρίπολη.

Από το Λιμποβίσι καταγόταν ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, καθώς η οικογένειά του ζούσε εδώ για δώδεκα γενιές.

Η ύπαρξη του οικισμού μαρτυρείται ήδη από την Ενετοκρατία και μάλιστα με ευάριθμους κατοίκους, κοντά στους 500. Μετά την Επανάσταση του 1821, οι κάτοικοι εγκατέλειψαν το χωριό και εγκαταστάθηκαν στη Κατσίμπαλη.

Σήμερα ο περιβάλλον χώρος έχει αναδιαμορφωθεί. Το αναστηλωμένο κτίριο λειτουργεί ως μουσείο της οικογένειας και της Ελληνικής Επανάστασης, είναι κτισμένο δίπλα στο παλιό πατρικό σπίτι του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη και είναι αντίγραφο του παραδοσιακού Κολοκοτρωνέικου σπιτιού.

Στις 28 Αυγούστου κάθε έτους γίνεται πανηγύρι προς τιμήν του Αγίου Ιωάννη Προδρόμου.

Αφού χορτάσαμε το πνεύμα μας επισκεπτόμενοι τους παραπάνω χώρους, ήρθε η ώρα να χορτάσουμε και τις κοιλιές μας. Μετά την επίσκεψη στο χώρο βγάλαμε τα σάντουιτς που η Βίκυ είχε φτιάξει για όλους, συν κάτι κονσέρβες και το στρώσαμε. Εκεί στα όρθια και τηρώντας κατά γράμμα τον άτυπο κανόνα πως “όταν τρώμε(δεν) μιλάμε” οι συζητήσεις πάσης φύσεως θεματολογίας έπαιρναν και έδιναν.

    Πολύ κοντά στο Λιμποβίσι βρίσκεται το επίσης το εγκαταλελειμμένο χωριό Αρκουδόρεμα, εκεί όπου πριν από την έναρξη της Επανάστασης του 1821 είχαν τα λημέρια τους οι Κολοκοτρωναίοι. Αυτή ήταν και η τελευταία στάση σχετική με τον τίτλο της εκδρομής.

Το Αρκουδόρεμα βρίσκεται σε υψόμετρο 1125 μέτρων, απέχει 4 χιλιόμετρα από το Χρυσοβίτσι Αρκαδίας και παραμένει ακατοίκητο από τις αρχές του 20ου αιώνα.

Επί Τουρκοκρατίας άκμαζε λόγω του απρόσιτου της τοποθεσίας και είχε καταστεί σημαντικό κέντρο της κλεφτουριάς.

Οι Κολοκοτρωναίοι είχαν εγκατασταθεί και στο Αρκουδόρεμα όπου από αυτές τις δύο τοποθεσίες αντιστάθηκαν έντονα κατά την ανάκτηση της Πελοποννήσου από τους Τούρκους το 1715.

Κατά την Επανάσταση του 1821 έδωσε στον αγώνα εκλεκτό σώμα πολεμιστών, υπό την αρχηγεία του αγωνιστή Αδάμ Κορέλλα.

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι απογραφές, καθώς στην απογραφή του 1829 που διενήργησε ο Ιωάννης Καποδίστριας, το χωριό αριθμούσε 814 κατοίκους. Το 1851 επί Βασιλέως Όθωνα, ήταν 454 και το 1897 επί Βασιλέως Γεωργίου Α΄, μόλις 33.

Το μόνο κτίσμα που υπάρχει πια είναι το παλιό εκκλησάκι της Κοίμησης της Θεοτόκου (1719), που γιορτάζει στις 23 Αυγούστου στα Εννιάμερα της Παναγίας.

Υπήρχε κάποτε μια έκφραση που λεγόταν σε χαρακτηρισμό ατόμου αγροίκου μεν, χωρικού, αλλά αγνού προς την διαφθορά των πόλεων:  "Σαν να’ρθες απ΄ τ΄ Αρκουδόρεμα!".

Μετά το Αρκουδόρεμα αποχαιρετήσαμε τον Πέτρο, που πήρε τον δρόμο της επιστροφής για το σπίτι του μέσω Κανδήλας.

Πέτρος: Σχεδιάζοντας την διαδρομή της επιστροφής.

Οι υπόλοιποι συνεχίσαμε προς Λυκόχια και Μεγαλόπολη, όπου κάναμε σύντομη στάση για καφέ, γλυκό και παγωτό. Στη συνέχεια πήραμε τον παλιό προς Καλαμάτα και λίγο μετά τα Παραδείσια σταματήσαμε στο γερμανικό πολυβολείο για μερικές φωτογραφίες.

Διαδρομή επιστροφής: Λιμποβίσι, Αρκουδόρεμα, Λυκώχια, Μεγαλόπολη, Παραδείσια, Καλαμάτα.

Ο ήλιος ήταν παρόν καθ' όλη τη διάρκεια της εκδρομής, με την θερμοκρασία από Στεμνίτσα μέχρι και το Αρκουδόρεμα να είναι κοντά στους 20 βαθμούς Κελσίου. Εκτός από το κομμάτι που ανέφερα, το υπόλοιπο οδικό δίκτυο βρίσκεται σε καλή κατάσταση (για τα ελληνικά δεδομένα πάντα μιλάω). Τα χιλιόμετρα της εκδρομής που κάναμε ήταν περίπου 210. 

Αυτό που μένει είναι η γνώση για τα μέρη που επισκεφτήκαμε και τα χαμόγελα!