Δελφοί

Κείμενο: Κώστας Μανούσος

Φωτογραφίες: Κώστας Μανούσος

        Προσπαθώ να θυμηθώ πότε ήταν η τελευταία διήμερη εκδρομή που είχαμε κάνει. Άνοιξα τα κιτάπια και είδα πως ήταν τον Ιούλιο του 2020 στην Παύλιανη με τους Motobohemes. Πέρασε σχεδόν ένας χρόνος από τότε, με την  δεύτερη καραντίνα να μας γονατίζει και την κανονικότητα που γνωρίζαμε να έχει αλλάξει πρόσωπο. Εμείς από την άλλη, στο δικό μας έχουμε βάλει τη μάσκα, που έχει μπει για τα καλά στις ζωές μας και έχει προστεθεί στο κλειδιά, πορτοφόλι, κινητό.

Η καθημερινότητα έχει  αλλάξει ως προς το χειρότερο, από το αλαλούμ που γίνεται στους δρόμους ως και τα εργασιακά. Το τελευταίο ήταν και το έναυσμα αυτής της διήμερης εκδρομής στους Δελφούς. Η Άντζελα παραιτήθηκε από την εργασία της, μη ανεχόμενη άλλο την μετά καραντίνα κατάσταση και το καλύτερο που είχαμε να κάνουμε ήταν να το γιορτάσουμε (όχι θα κάτσουμε να σκάσουμε. Κανείς δε χάνετε αν έχει όρεξη).

Έτσι η εκδρομή στήθηκε γρήγορα, μα όχι πρόχειρα. Χάρτες, σημεία, δρομολόγια, δραστηριότητες και άλλες πληροφορίες, μπήκαν σε μια σειρά και βγήκε το PDF της εκδρομής.

    Στα μηχανάκια δεν έχει αλλάξει κάτι. Η Άντζελα με το Tracer και εγώ με το Beverly. Την Παρασκευή 4 Ιουνίου ξεκινήσαμε από την Αθήνα στις 08:40, με την δροσούλα και  την κίνηση από το Δαφνί μέχρι και τον Ασπρόπυργο να μας συντροφεύει, με σκοπό να φτάσουμε στους Δελφούς.

Πήραμε τον παλιό για Θήβα και στις Ερυθρές κινηθήκαμε δυτικά προς Καπαρέλλι, Ελλοπία, Θίσβη. Ο καιρός μέχρι την Οινόη ήταν συννεφιασμένος, στη συνέχεια όμως καθάρισε και η θερμοκρασία κυμαίνονταν από τους 20 έως τους 23 βαθμούς. Το θερινό μπουφάν αποδείχτηκε οριακό στην ορεινή διαδρομή.

Σταματήσαμε στην Αρβανίτσα για καφεδάκι. Βγάζοντας το κράνος το πρώτο πράγμα που ακούσαμε ήταν το βούισμα που έκαναν οι χιλιάδες μέλισσες που γονιμοποιούσαν τα φυτά. Πλησιάζοντας προς το μαγαζί υπήρχαν 3-4 μεγαλόσωμα σκυλιά, ένα από αυτά μας γάβγιζε όσο πλησιάζαμε την είσοδο του καταστήματος, που δυστυχώς ήταν κλειστό, χωρίς όμως να γίνεται περεταίρω απειλητικό και ο αρχηγός της ομάδας ξαπλωμένος σε ένα τραπέζι κοιτούσε με βλέμμα βλοσυρό.

Οχού!!! Άσε μας ανθρωπέ μου στην ησυχία μας.

Φεύγοντας από την Αρβανίτσα, ζητώντας αλλού την τύχη μας να πιούμε ένα καφεδάκι,  καταλήξαμε στο Κυριάκι. Η διαδρομή μέχρι εκεί σημαδεύτηκε από τις επανωτές προσκρούσεις των μελισσών επάνω μας και ιδιαίτερα από τον ήχο που έκαναν όταν χτυπούσαν στο κράνος. Ατελείωτα μελίσσια δεξιά και αριστερά του δρόμου και αναρωτιέμαι αν επιτρέπετε να βρίσκονται τόσο κοντά σε δημόσιο δρόμο. Μάλλον με την απορία θα μείνω. Μετά το καφεδάκι συνεχίσαμε για Δίστομο, Αράχοβα και λίγο πριν τη μια και μισή μπήκαμε στους Δελφούς. Πριν την είσοδο των Δελφών υπάρχει από το 1994 άγαλμα του Προμηθέα και σημαίες διαφόρων χωρών να ανεμίζουν από πίσω, συμπληρώνουν την εικόνα. Το σημείο προσφέρεται για θέαση προς την Ιτέα και το Γαλαξίδι, αλλά και της ευρύτερης περιοχής μιας και οι Δελφοί βρίσκονται σε υψόμετρο 570 μέτρων.

Προμηθέας

Αφού τακτοποιηθήκαμε στο ξενοδοχείο, ξεκινήσαμε πεζοί για την επίσκεψή μας στον αρχαιολογικό χώρο. Ντυθήκαμε ανάλογα (καπέλα, γυαλιά και μακρυμάνικο) μιας και ο ήλιος ήταν ντάλα.

Εντύπωση μου έκανε η ποσότητα και η ποικιλία των συστημάτων πυρασφαλείας κατά μήκος της διαδρομής πέριξ των αρχαιολογικών χώρων.

Ο αρχαιολογικός χώρος των Δελφών ήταν το πιο ξακουστό μαντείο της αρχαίας Ελλάδας και βρίσκεται στους πρόποδες του Παρνασσού, ανάμεσα σε δύο θεόρατους βράχους, τις Φαιδριάδες Πέτρες, όπου σύμφωνα με καταγραφές αρχαίων ιστορικών αποτελούσαν τόπο θανατικής εκτέλεσης βέβηλων του Μαντείου, οι οποίοι και κατακρημνίζονταν από αυτές.

Ξεκινήσαμε την περιήγησή μας από την Κασταλία πηγή, στην οποία έπρεπε να καθαριστούν αρχικά με το νερό της οι επισκέπτες που ζητούσαν χρησμό από την Πυθία. Πρόσβαση δεν είχαμε στον χώρο, καθώς η πόρτα ήταν κλειστή.

Συνεχίσαμε για το τέμενος της Προναίας Αθηνάς, που βρίσκεται περίπου διακόσια μέτρα παρακάτω. Το επίθετο δηλώνει τη θεά που τιμάται προ του ναού του Απόλλωνα και ο μύθος λέει ότι η θέση παραχωρήθηκε στην Αθηνά από το θεό, ως ευχαριστία για τη βοήθεια που του προσέφερε στον αγώνα του με το τερατώδες φίδι Πύθωνα. Στο ιερό αυτό βρίσκεται η περίφημη θόλος των Δελφών, ένα από τα στολίδια της αρχαίας αρχιτεκτονικής.

Μερικά μέτρα βορειότερα της Προναίας Αθηνάς και απέναντι από την Κασταλία πηγή, βρίσκεται το Γυμνάσιο που χρησίμευε για την προπόνηση των αθλητών, που στην περίπτωση των Δελφών είναι το πιο ολοκληρωμένο παράδειγμα αρχαίου γυμνασίου που έχει διασωθεί. Η είσοδος στους παραπάνω αρχαιολογικούς χώρους είναι ελεύθερη.

Λήψη από "Σκάλα"

Ο κύριος αρχαιολογικός χώρος, όπως και το μουσείο, βρίσκονται από την δεξιά πλευρά του δρόμου με κατεύθυνση προς Δελφούς. Υπάρχουν κάποιες θέσεις πάρκινγκ, κυρίως έξω από το μουσείο, οι οποίες όμως είναι ελάχιστες αν αναλογιστεί κανείς ότι είναι το δεύτερο σε επισκεψιμότητα μουσείο τη χώρας, μετά από αυτό της Ακρόπολης. Εδώ υπάρχει είσοδος και είναι 12€ το άτομο, έχει διάρκεια  εικοσιτεσσάρων  ωρών και ισχύει για τον αρχαιολογικό χώρο και το μουσείο.

Γιατί όμως οι Δελφοί βρίσκονται εδώ που βρίσκονται;

Σύμφωνα με τη μυθολογία ο Δίας έστειλε από τα άκρα του σύμπαντος δύο αετούς για να βρει το κέντρο του κόσμου και εκεί που συναντήθηκαν ήταν ο ομφαλός της γης, οι Δελφοί.

Για πολλούς αιώνες αποτελούσαν το πνευματικό και θρησκευτικό κέντρο και το σύμβολο της ενότητας του αρχαίου ελληνισμού. Η ιστορία των Δελφών χάνεται στην προϊστορία και στους μύθους των αρχαίων Ελλήνων. Η έρευνα στον αρχαιολογικό χώρο των Δελφών άρχισε γύρω στο 1860 από Γερμανούς. Το 1891 οι Γάλλοι πήραν από την ελληνική κυβέρνηση έγκριση για διεξαγωγή συστηματικών ερευνών και τότε άρχισε η λεγόμενη «Μεγάλη Ανασκαφή›, αφού πρώτα απομακρύνθηκε το χωριό Καστρί που βρίσκονταν στο χώρο ήδη από τον μεσαίωνα.

Ξεκινώντας την περιήγηση μας στο χώρο το πρώτο που συναντάμε είναι η Ρωμαϊκή αγορά.

Συνεχίζοντας την ανηφορική διαδρομή δεξιά και αριστερά υπάρχουν διάφοροι θησαυροί (Σικυωνιών, Σιφνίων, Μεγαρέων, Θηβαίων, Βοιωτών κ.α.). Λίγο πιο πάνω βρεθήκαμε μπροστά στον Ομφαλό και το κέντρο του κόσμου. 

Σε πολύ καλή κατάσταση βρίσκεται ο θησαυρός των Αθηναίων που με αυτό τον τρόπο τίμησαν το Μαντείο για τη νίκη τους απέναντι των Περσών.

Αυτό που είναι επίσης σημαντικό στον συγκεκριμένο θησαυρό είναι πως υπάρχει χαραγμένο μουσικό κείμενο δύο ύμνων προς τον Απόλλωνα.

Αφήνοντας πίσω το θησαυρό των Αθηναίων, ανηφορίζουμε προς το ιερό του Απόλλωνα. 

Μέσα σε αυτό η Πυθία, καθισμένη στο μαντικό τρίποδα, μετέφερε τα λόγια του θεού ενώ μπροστά από το άδυτο έκαιγε το άσβεστο ιερό πυρ, τροφοδοτούμενο από ξύλα έλατου και δάφνης.

Το μαντείο λειτουργούσε έστω και τυπικά έως το 2^ο αιώνα μ.Χ. Το 394 μ.Χ. δόθηκε οριστικό τέλος στη λειτουργία του μαντείου με διάταγμα του βυζαντινού αυτοκράτορα Θεοδοσίου Α΄. Την εποχή των Σλάβων μετά τον 7^ο αιώνα μ.Χ. το αρχαίο ιερό σταδιακά καλύφθηκε και από πάνω δημιουργήθηκε το χωριό Καστρί. Στην ανασύνθεση του χώρου συνέβαλε σημαντικά η διεξοδική περιγραφή του περιηγητή Παυσανία, ο οποίος κατέγραψε λεπτομερώς πάρα πολλά κατάλοιπα κτιρίων, επιγραφών και γλυπτών.

Τη μέρα που επισκεφτήκαμε το χώρο γινόντουσαν πρόβες στο πλαίσιο των πανευρωπαϊκών εορτασμών για τον Λούντβιχ βαν Μπετόβεν. Οι ήχοι της εβδόμης συμφωνίας έντυναν το υπέροχο τοπίο, ενώ παράλληλα, συνεργείο της παραγωγής έκανε ετοιμασίες στο χώρο του θεάτρου. 

Το θέατρο των Δελφών είναι χτισμένο το 400 π.Χ. και η χωρητικότητά του υπολογίζεται σε 5000 θεατές. Τη σημερινή του μορφή, με τη λιθόστρωτη ορχήστρα, τα λίθινα εδώλια και τη σκηνή, έλαβε κατά τους πρώιμους ρωμαϊκούς χρόνους, το 159 π.Χ.

Ακόμα πιο ψηλά βρίσκεται το Στάδιο όπου τελούνταν τα περίφημα Πύθια για να θυμίζουν τη νίκη του θεού Απόλλωνα εναντίον του Πύθωνα και περιελάμβαναν μουσικούς διαγωνισμούς και γυμνικούς αγώνες. 

Τα Πύθια, ήταν τα δεύτερα σε σημασία πανελλήνιοι αγώνες μετά τους Ολυμπιακούς. Το μήκος του στίβου ισοδυναμεί με ένα ρωμαϊκό στάδιο, δηλαδή 177,55 μέτρα, ενώ το πλάτος του είναι 25,50 μέτρα και είχε χωρητικότητα 5000 θεατών.

Το Στάδιο βρίσκεται στο υψηλότερο σημείο στον αρχαιολογικό χώρο και η προσωπική μου εκτίμηση είναι πως η υψομετρική διαφορά, σε σχέση με την είσοδο στο χώρο πρέπει να είναι κάπου στα 150 μέτρα. Τι προσπάθεια κατέβαλαν ώστε να διαμορφώσουν το χώρο, με τα εργαλεία που είχαν, ακόμα δεν μπορώ να το συνειδητοποιήσω. Κατηφορίζουμε σιγά – σιγά προς την έξοδο έχοντας μπροστά μας τον αρχαιολογικό χώρο στο πιάτο, τελευταίες φωτογραφίες και...η μπαταρία της φωτογραφικής παραδίδει πνεύμα. Μπροστά μας έχουμε ακόμα να δούμε το μουσείο. Δεν αγχωνόμαστε όμως, καθώς έχουμε εφεδρική μπαταρία.

Το πρώτο μουσείο στους Δελφούς, αποτελούμενο από δύο πτέρυγες, οικοδομήθηκε το 1903 και το 1935 αποφασίστηκε η κατασκευή ενός μεγαλύτερου. Το 1958 αποφασίσθηκε πλήρης ανανέωση και η τελευταία μεγάλη ανακαίνιση του μουσείου πραγματοποιήθηκε το 1999 από το Υπουργείο Πολιτισμού όπου έγινε αναδιαρρύθμιση των εκθεμάτων σύμφωνα με την τελευταία μουσειολογική αντίληψη. 

Από τους εξωτερικούς κιόλας χώρους του μουσείου καταλαβαίνει κανείς τι να περιμένει εντός. Είναι ένα σύγχρονο οικοδόμημα με καθαρές γραμμές, όπως καθαρός είναι και ο προαύλιος χώρος - αυτονόητο ίσως πει κάποιος - καθόλου θα απαντήσω, όταν αναφερόμαστε  στην Ελλάδα. 

Τοποθετώντας το barcode του εισιτηρίου στο ματάκι του μηχανήματος ανοίγει το μικρό γυάλινο πορτάκι και μας επιτρέπει την είσοδο στο μουσείο. Το βίντεο και οι φωτογραφίες επιτρέπονται, χωρίς όμως τη χρήση του φλας.

Ένα από τα πρώτα σημαντικά εκθέματα που θα δει ο επισκέπτης είναι τα αδέλφια Κλέοβις και Βίτων. Πρόκειται για τα αγάλματα κούρων που φιλοτεχνήθηκαν από πελοποννησιακό εργαστήριο στα τέλη του 7ου αι. π.Χ. και αφηγούνται την ιστορία των αδελφών από το 'Aργος που ζεύτηκαν την άμαξα, για να πάνε τη μητέρα τους από την πόλη στο ιερό της Ήρας. Η θεά τούς αντάμειψε για την αφοσίωσή τους, στέλνοντας γαλήνιο θάνατο στον ύπνο τους.

Σε άλλη αίθουσα (δεκατέσσερις είναι όλες αν θυμάμαι καλά και σε όλες παρευρίσκετε υπάλληλος του μουσείου) βρίσκεται η σφίγγα των Ναξίων του 560 π.Χ. και αποτελεί μία από τις πρωιμότερες απεικονίσεις του δαιμονικού πλάσματος με σώμα λιονταριού, φτερά πουλιού και κεφάλι γυναίκας (τυχαίο;). Το άγαλμα ήταν στημένο σε πανύψηλο ιωνικό κίονα, στα νότια του ναού του Απόλλωνα, δίπλα στη στοά των Αθηναίων. 

Συνεχίζουμε στην επόμενη αίθουσα και βλέπουμε ένα από τα σημαντικότερα αφιερώματα ιδιωτών, μια σπάνια περίπτωση οικογενειακού πορτραίτου που χρονολογείται στα 339-324 π.Χ Πρόκειται για ένα σύνολο εννέα αγαλμάτων που απεικονίζουν προγόνους του Δαόχου και το γιο του.

Προχωρώντας βλέπουμε και το μαρμάρινο άγαλμα του Αντίνοου που εικονίζει το διάσημο για την ομορφιά του σύντροφο του αυτοκράτορα Αδριανού και θεωρείται από τα ωραιότερα λατρευτικά αγάλματα.

Στην τελευταία αίθουσα πριν την έξοδο βρίσκεται ο διάσημος Ηνίοχος. Το άγαλμα ήταν μέρος ενός μεγάλου αφιερώματος, που περιλάμβανε το τέθριππο άρμα και μια δεύτερη ανδρική μορφή. Το σύμπλεγμα αφιέρωσε ο Πολύζαλος, τύραννος της ισχυρής σικελικής πόλης της Γέλας, γύρω στα 475 π.Χ., ύστερα από τη νίκη του στα Πύθια.

Έχουν γραφτεί χιλιάδες πληροφορίες από ειδικούς του χώρου σχετικά με την ιστορία των Δελφών, εγώ απλά έξυσα την επιφάνεια με τις πληροφορίες που αλίευσα από αυτούς στο διαδίκτυο.

Αναχωρήσαμε από το μουσείο πνευματικά χορτάτοι, βιολογικά όμως μας είχε κόψει η πείνα. Επιστρέψαμε στο ξενοδοχείο για ένα ντους και ξεκούραση. Έξι ήταν συνολικά τα χιλιόμετρα που διανύσαμε. Λίγο αργότερα πήγαμε για φαγητό και μετά για καφεδάκι. Οι τιμές στο φαγητό ήταν λίγο τσιμπημένες, 1€ με 2€ το κάθε πιάτο πάνω από το κανονικό. Κόσμο γενικά δε είδαμε πολύ, μόνο κάτι μικρές παρέες από νεαρούς Γάλλους. Το βράδυ πέσαμε νωρίς για ύπνο γιατί την επόμενη μέρα είχαμε πρόγραμμα απαιτητικό.

    Για να φτάσει στις μέρες μας κάποιος στους Δελφούς παίρνει τη μηχανή, το αυτοκίνητό ή το λεωφορείο, οδηγεί στο ασφαλτοστρωμένο οδικό δίκτυο, ακολουθεί τις σημάνσεις και έφτασε. Στην αρχαιότητα τα πράγματα ήταν κομματάκι διαφορετικά. Η μετακίνηση γίνονταν είτε πεζή είτε ιππεύοντας, όπου αυτό ήταν δυνατό, καθώς οι διαδρομές είναι δύσκολες λόγω του ιδιαίτερου ανάγλυφου της περιοχής. Εμείς επιλέξαμε να πεζοπορήσουμε και να κάνουμε μια από αυτές, το Δελφοί – Κωρύκειον Άντρο με επιστροφή.

Ξεκινήσαμε από το ξενοδοχείο στις 09:00 με κατεύθυνση το χώρο στάθμευσης βόρεια του αρχαιολογικού χώρου, όπου ξεκινάει το μονοπάτι Ε4.

Στην αρχή είναι λίγο απότομο, μετά όμως από μερικά λεπτά γίνεται πιο ομαλό, με θέα στο στάδιο στα δεξιά μας. 

Συνεχίζοντας βρήκαμε τη "Σκάλα", το αρχαίο λαξευτό μονοπάτι που μας οδήγησε μέχρι την Αγία Παρασκευή και την θερινή κατασκήνωση Κρόκι. 

Η υψομετρική διαφορά από το ξενοδοχείο είναι 594 μέτρα, η βλάστηση μέχρι εδώ είναι χαμηλή και ευτυχώς η θερμοκρασία δε ξεπέρασε τους 25 βαθμούς παρά τον αίθριο καιρό. Στον προαύλιο χώρο της εκκλησίας κάναμε ένα σύντομο διάλλειμα και αποφασίσαμε στην επιστροφή να φάμε εδώ, μιας και είχε νερό. Έτσι λοιπόν αφήσαμε το φαγητό σε ασφαλές σημείο και συνεχίσαμε για Αγία Τριάδα και Κωρύκειον Άντρο. Η διαδρομή μέχρι και την είσοδο του μονοπατιού για  Κωρύκειον Άντρο είναι σε δασικό χωματόδρομο και με ελάχιστη υψομετρική διαφορά. Στην Αγία Τριάδα (θέση Παλιοπαναγιά) κάναμε μια σύντομη στάση προτού μπούμε στο μονοπάτι που βρίσκεται 400 μέτρα παρακάτω.

Το μονοπάτι των 800 περίπου μέτρων μέχρι τη σπηλιά έχει μια κάποια σήμανση, αλλά είναι αρκετά στενό και απότομο σε κάποια σημεία του και χρειάζεται μεγαλύτερη προσοχή.

Στη σπηλιά φτάσαμε στις 12:45, κάναμε δηλαδή 3:45΄ για εννιά χιλιόμετρα ανάβασης και 800 μέτρων περίπου υψομετρικής διαφοράς μαζί με τις στάσεις. Δεν το λες και άσχημα.

Κωρύκειο άντρο ονομάζεται σπήλαιο του Παρνασσού που βρίσκεται σε υψόμετρο 1.360 μέτρων. 

Πήρε το όνομά του από τους σταλακτίτες του, που θύμιζαν στους αρχαίους τους "κώρυκες", δηλαδή τους ασκούς από δέρματα ζώων. Η τοπική του ονομασία είναι «Σαρανταύλι» εξ΄αιτίας της εκπληκτικής ακουστικής που έχει στον πρώτο μεγάλο θάλαμό του. Ονομάζεται επίσης και «σπήλαιο του Πανός». Η είσοδός του δεν φαίνεται παρά μόνο όταν βρεθείς ακριβώς μπροστά. Το στενό, τριγωνικό άνοιγμα θα σας οδηγήσει στην μεγάλη αίθουσα του σπηλαίου, μήκους περίπου 100 μέτρων και πλάτους 15. Στον Αγώνα του 1821 η σπηλιά κατακλύσθηκε από κλέφτες. Μάλιστα, το 1821-1824 διέμενε στο Άντρο ο Οδυσσέας Ανδρούτσος και η οικογένειά του, όπου το οχύρωσε και το είχε ως ορμητήριο των επιδρομών του.

Στην επιστροφή σταματήσαμε, όπως είχαμε προγραμματίσει, στην Αγία Παρασκευή για φαγητό και κάναμε μια επιπλέον παράκαμψη μέχρι το παρατηρητήριο που έχει θέα τους Δελφούς, τον Ελαιώνα και τον Κρισσαίο κόλπο.

Για τους χρόνους και της αποστάσεις της πεζοπορίας μπορείτε να ενημερωθείτε στον πίνακα στο τέλος του κειμένου.

Μετά από τόση έντονη δραστηριότητα ένα δροσερό ντους και μια ωρίτσα ξάπλα ήταν το κατάλληλο φάρμακο μαζί με κάποιες ασκήσεις διατάσεων.

Το απόγευμα πήγαμε στην Ιτέα για καφεδάκι και μετά στο Χρισσό για φαγητό. Το βράδυ έκλεισε με τον καλύτερο τρόπο, συζητώντας και πίνοντας το ποτάκι μας με θέα τα φωτά από την Ιτέα και το Γαλαξίδι.

Την πρωί της Κυριακής αναχωρήσαμε από τους Δελφούς προς Αράχοβα, χιονοδρομικό Παρνασσού και με στάση στην Αμφίκλεια για καφεδάκι. Συνεχίσαμε προς Λιβαδειά, παρατηρώντας αρκετά αγριογούρουνα σκοτωμένα δεξιά και αριστερά του δρόμου και στον Ορχομενό μπήκαμε στην Εθνική για Αθήνα.

Άλλη μια εκδρομή τελείωσε και γυρίσαμε για μια ακόμη φορά «πλουσιότεροι» και γεμάτοι. Άλλωστε αυτός είναι και ο σκοπός των αποδράσεών μας γενικότερα. Οι επαρχιακές διαδρομές θεωρώ πως είναι καλύτερες από την εθνική οδό, καθώς πάντα έχουν να δώσουν κάτι. Μα από ένα σημείο με ωραία θέα, μα με μοναχικές διαδρομές που κάνεις ώρα να συναντήσεις κάποιον, μα για να στρίψεις λίγο με το μηχανάκι και για πολλούς άλλους και διάφορους λόγους που έχει ο καθένας μας. Καλούς δρόμους και προσοχή εκεί έξω, κυκλοφορούν πολλά «αγριογούρουνα»!!!

Για όσους ενδιαφέρονται για την πεζοπορία:

ΑΝΑΒΑΣΗ
ΤΜΗΜΑ	ΩΡΑ	ΑΠΟΣΤΑΣΗ	ΥΨΩΜΕΤΡΙΚΗ
Δελφοί – Αγ. Παρασκευή	1:50	4,7 χλμ	594
Αγ. Παρασκευή – Βάση μονοπατιού Κωρύκειον Άντρο	0:45	3,8 χλμ	-36
Βάση μονοπατιού Κωρύκειον Άντρο – Σπηλιά Κωρύκειον Άντρο	0:40	800 μέτρα	241
ΚΑΤΑΒΑΣΗ
Σπηλιά Κωρύκειον Άντρο - Βάση μονοπατιού Κωρύκειον Άντρο	0:27	800 Μέτρα
Βάση μονοπατιού Κωρύκειον Άντρο - Αγ. Παρασκευή	0:52	3,8 χλμ
Αγ. Παρασκευή – Παρατηρητήριο - Δελφοί	1:30	6,5 χλμ